Dit artikel is het tweede deel van Dr. Jonathan "Jono" Henry's verslag vanuit de Pacifische eilandengroep Vanuatu. Vergeet niet het eerste hoofdstuk van dit bijzondere verslag te lezen.
In afgelegen gebieden worden leveringsketens vaak onderbroken: reagentia voor elektrolyten of medicatie zijn op, zuurstoftanks zijn leeg of een röntgenapparaat is maandenlang buiten bedrijf door één kapot onderdeel. De stroom valt vaak uit en natuurrampen zoals vulkaanuitbarstingen, aardbeving en cyclonen verstoren het vervoer en transport tussen de eilanden. Deze onderling afhankelijke systemen worden maximaal belast, hebben bovendien te kampen met krappe budgetten en zijn daarom storingsgevoelig, wat vertragingen oplevert voor de spoedeisende hulp.
Hiertegenover staat een draagbaar echografietoestel op batterijen, een krachtig, op zichzelf staand apparaat dat soms de doorslaggevende factor is voor het herstel van de patiënt. Eén casus in het bijzonder illustreert de voordelen van draagbare echografie.
"Anna" (niet haar echte naam) is een moeder van in de twintig met twee kleine kinderen. Twee dagen eerder kreeg ze last van pijn in haar onderbuik en voelde ze zich duizelig en gedesoriënteerd. Maar ze wist zeker dat ze niet zwanger was, omdat haar cyclus normaal verliep.
Op een zondagnacht werd ze bleek en verward naar de afdeling Spoedeisende Hulp gebracht. Haar buik was licht opgezet en diffuus gevoelig. Voor de ogen van de verpleegster daalde haar bloeddruk sterk en verslechterde haar toestand. Daarna reageerde ze niet meer. Het personeel vermoedde het ergste: een gebarsten buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Een senior gynaecoloog die in de buurt woonde stond klaar om onmiddellijk een levensreddende operatie uit te voeren.
Maar het was van cruciaal belang om de diagnose te bevestigen. Anna was er stellig van overtuigd dat ze niet zwanger was. We moesten daarom zeker weten of een gynaecoloog de juiste soort chirurg was. Hoe konden we aantonen dat ze zwanger was en dat de foetus zich bovendien niet op de juiste plek had genesteld?
Misschien een bloedonderzoek om haar hormoonwaarden te controleren? Het laboratoriumpersoneel was in het weekend alleen op afroep beschikbaar en het zou enige tijd duren voordat ze er waren. Een urinetest? Die hadden we niet meer op voorraad. Misschien konden we de sonograaf oproepen en de patiënt naar het grote, stationaire echoapparaat hiernaast rijden? We konden haar niet blijven reanimeren in dat kleine radiologiekamertje. Daar hadden we bovendien de tijd niet voor. Anna zag eruit alsof ze elk moment dood kon bloeden.
Ziekbedechografie bleek hier de oplossing. Eén van de stagiaires, die onlangs had geleerd hoe hij eFAST- en verloskundige scans moest uitvoeren, zag meteen een grote hoeveelheid anechoïsche vloeistof rond Anna's lever. Met de transducer werd net onder haar navel een kleine foetus gevonden. Deze had zich op een vreemde plek genesteld, net buiten de baarmoeder.
Er werd een bloedtransfusie gestart, het operatiekamerpersoneel bereidde zich voor, en Anna werd haastig door de hal naar de operatiekamer gereden. De gynaecoloog begon met een incisie laag in de buikwand. Deze operatie kon niet met een laparoscoop worden uitgevoerd, omdat de benodigdheden daarvoor niet beschikbaar waren in Vanuatu. Anna bleef maar oncontroleerbaar bloeden. Het werd stil in de kamer toen de levensbedreigende diagnose werd vastgesteld: een gebarsten cornuale buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Klemmen, suctie, hechtingen, meer klemmen, meer hechtingen. Niets kon het bloed dat uit Anna's bekken kwam stelpen. Onder deze zware druk moest de gynaecoloog een moeilijke beslissing maken. Om Anna's leven te redden, moest haar baarmoeder verwijderd worden.
De volgende ochtend werd Anna wakker op de afdeling, met haar gezin naast zich. Ze kreeg nog steeds bloed toegediend en haar buik deed nog pijn van de avond ervoor. Het gynaecologisch team moest haar het slechte nieuws vertellen. Ze zou nooit meer kinderen kunnen krijgen. Maar ze keek naar haar gezin en wist dat het alternatief nog veel erger zou zijn geweest. Haar man zou alleen voor hun twee kleine jongens hebben moeten zorgen.
Ziekbedechografie had die nacht haar leven gered. Terwijl Anna stil dood lag te bloeden op de spoedafdeling, zonder toegang tot radiologie of het laboratorium, hebben jonge dokters met niets meer dan basisscanvaardigheden en een apparaat ter grootte van een laptop haar snel weten te diagnosticeren, zodat de tikkende tijdbom in haar buik op tijd weggehaald kon worden.
Het meeste werk hier op de spoedafdeling van het Northern Provincial Hospital is niet zo dramatisch, maar het nut van POCUS is toch elke dag weer zichtbaar. Als een oudere man helemaal hiernaartoe vliegt vanaf een afgelegen eiland met een inwendige katheter die er niet meer uit wil, leidt urologisch onderzoek tot een echogeleide suprapubische punctie van de ballon. Voor een klein kind met een gebroken dijbeen kan een echogeleide zenuwblokkade hem door die eerste enge nacht in het ziekenhuis heenhelpen, zodat de pijnlijke tractiebehandeling kan beginnen. En als het röntgenapparaat een paar maanden buiten dienst is, is een echosysteem onmisbaar. Clinici zijn sterk afhankelijk van de M-Turbo om botbreuken, longontstekingen, hartfalen en meer vast te stellen.
Ik stuurde een e-mail naar het Australaziatische team van Sonosite om te vertellen dat "iedereen erop aandringt om het apparaat hier achter te laten als ik wegga!" En tot mijn grote vreugde is dat precies wat Sonosite heeft gedaan. Spoedarts Dr. Vincent Atua, op dit moment de enige specialist op de drukke spoedafdeling van het VCH, maakt al gebruik van de M-Turbo om Vanuatu's volgende generatie spoedartsen op te leiden in het gebruik van point-of-care-echografie.
POCUS-training moet niet worden onderschat. Beeldverwerving, interpretatie en integratie leer je niet binnen één dag. Het kost apparatuur, expertise, creativiteit en doorzettingsvermogen om ervoor te zorgen dat de toekomstige spoedartsen van Vanuatu experts worden in het gebruik van echografie. Maar iedereen die spoedeisende geneeskunde uitoefent in een omgeving met beperkte middelen weet dat de voordelen van draagbare echografie dit streven de moeite waard maken.
Door samen te blijven werken met ruimhartige bedrijven zoals Sonosite hoop ik dat draagbare echografie-apparaten en de bijbehorende vaardigheden zich blijven verspreiden over de 83 eilanden van Vanuatu om snellere en betere spoedhulp te bieden aan alle Ni-Vanuatu.